Bacharelados Interdisciplinares da Universidade Federal da Bahia: considerações sobre a implantação do projeto
Resum
Discutimos âmbito conceitual, perspectiva operacional e eixo político-institucional da implantação dos Bacharelados Interdisciplinares (BI) na Universidade Federal da Bahia, entre 2009 e 2012, em relação à formação universitária vigente que até então conhecia apenas o modelo de curso profissionalizante disciplinar. Analisamos narrativas de agentes-chave do processo, sendo três docentes efetivos da UFBA, com função também administrativa, e uma estudante do BI, engajada no movimento estudantil. Concluímos que a perspectiva do BI tornar-se o primeiro ciclo da formação universitária na UFBA está por definir-se, sendo acompanhada por movimentos de apoio e resistência, que sugerem grandes desafios institucionais. Contudo, a experiência produziu vigorosa revisão de normas e regras há muito tempo naturalizadas e tem possibilitado reflexões sobre a concepção tradicional da formação universitária no Brasil.Paraules clau
Bacharelados Interdisciplinares, Interdisciplinaridade, Universidade, Ensino SuperiorReferències
Almeida-Filho, Naomar (2005). Transdisciplinaridade e o Paradigma Pós-Disciplinar na Saúde. Saúde e Sociedade, 14(3), 30-50. http://dx.doi.org/10.1590/S0104-12902005000300004
Almeida-Filho, Naomar; Corin, Ellen & Bibeau, Gille. (1998, em prensa). Rethinking transcultural approaches to mental health research: from epistemology to methodology. Transcultural Psychiatry.
Almeida-Filho, Naomar & Coutinho, Denise (2011). Nova arquitetura curricular na universidade Brasileira. Cienc. Cult. 63(1), 4-5. Recuperado de http://cienciaecultura.bvs.br/scielo.php?pid=S0009-67252011000100002&script=sci_arttext
Arruda, Ana (2011). Políticas da educação superior no Brasil: expansão e democratização: um debate contemporâneo. Espaço do Currículo, 3(2), 501-510. Recuperado de http://periodicos.ufpb.br/ojs/index.php/rec/article/view/9661/5249
Bibeau, Gilles (1993). ¿Hay una enfermedad en las Américas? Otro camino de la antropología médica para nuestro tiempo. In Carlos Ernesto Pinzón, Rosa Suárez & Gloria Garay (Eds.), Cultura y salud en la construcción de las Américas (pp. 41-70). Bogotá: Instituto Colombiano de Antropología.
Bittar, Mariluce & Stapani-Ruas, Claudia (2012). Expansão da educação superior no Brasil e a formação dos oligopólios: hegemonia do privado mercantil. EccoS: Revista Científica, 29, 115-133. Recuperado de http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=71524734007
Bourdieu, Pierre (1997/2004). Os usos sociais da ciência: por uma sociologia clínica do campo científico (Trad. Denice Barbara Catani). São Paulo: UNESP.
Bourdieu, Pierre & Wacquant, Loïc (2005). Una invitación a la sociología reflexiva (Trad. Ariel Dilon). Buenos Aires: Siglo XXI Editores.
Brasil, Ministério da Educação (2007). Reuni - Reestruturação e expansão das universidades federais: diretrizes gerais. Recuperado de http://portal.mec.gov.br/sesu/arquivos/pdf/diretrizesreuni.pdf
Carmo, Erinaldo; Chagas, José; Figueiredo-Filho, Dalson & Rocha, Enivaldo (2014). Políticas públicas de democratização do acesso ao ensino superior e estrutura básica de formação no ensino médio regular. Rev. Bras. Estud. Pedagog, 95(240), 304-327. Recuperado de http://www.scielo.br/pdf/rbeped/v95n240/04.pdf
Carvalho, Cristina H. Almeida de (2014). Política para a educação superior no governo Lula expansão e financiamento. Rev. Inst. Estud. Bras., 58, 209-244. Recuperado de http://www.revistas.usp.br/rieb/article/view/82397/85375
Decreto nº 6.096 de 24 de abril de 2007. Recuperado de http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/_ato2007-2010/2007/decreto/d6096.htm
Foucault, Michel (1971/1996). A ordem do discurso (Trad. Laura Sampaio). São Paulo: Loyola.
Foucault, Michel (1966/1999). As palavras e as coisas: uma arqueologia das ciências humanas (Trad. Salma Tannus Muchail). São Paulo: Martins Fontes.
Foucault, Michel (1969/2008). A arqueologia do saber (Trad. Luiz Felipe Baeta Neves). Rio de Janeiro: Forense universitária.
Foucault, Michel (1976/2012). História da sexualidade I: a vontade de saber (Trad. Maria Thereza Albuquerque e José Augusto Guilhon Albuquerque). Rio de Janeiro: Graal.
Guerra, Ana & Zwick, Elisa (2013). A interdisciplinaridade no Bacharelado Interdisciplinar em Ciência e Economia da UNIFAL-MG: desafios e possibilidade sob a ótica dos egressos. Em Thiago Gambi, Daniel Consentino & Beatriz Gaydeczka (Orgs.), O desafio da interdisciplinaridade: reflexões sobre do Bacharelado Interdisciplinar em Ciência e Economia da UNIFAL-MG (pp. 105-118). Belo Horizonte: Fino Traço.
Japiassu, Hilton (1976). Interdisciplinaridade e patologia do saber. Rio de Janeiro: Imago.
Lima, Licínio; Azevedo, Mario & Catani, Afranio (2008). O processo de Bolonha, a avaliação da educação superior e algumas considerações sobre a Universidade Nova. Avaliação, 13(1), 7-36. http://dx.doi.org/10.1590/S1414-40772008000100002
Mancebo, Deise; Vale, Andrea & Martins, Tania (2015). Políticas de expansão da educação superior no Brasil. Revista de Educação Superior, 20(60), 31-50. http://dx.doi.org/10.1590/S1413-24782015206003
Pombo, Olga (2003). Epistemologia da interdisciplinaridade. Em Seminário Internacional Interdisciplinaridade, Humanismo, Universidade, Faculdade de Letras da Universidade do Porto, Porto, novembro 2003. Recuperado de http://www.uesc.br/cpa/artigos/epistemologia_interdidciplinaridade.pdf
Resolução 06/2011 do Conselho Acadêmico de Ensino. Universidade Federal da Bahia. Recuperado de http://www.vestibular.ufba.br/docs/Resolucao06_2011.pdf
Reuni - Programa de Apoio a Planos de Reestruturação e Expansão das Universidades Federais (2009). Relatório de Primeiro Ano. 30 de outubro de 2009. Recuperado de http://portal.mec.gov.br/index.php?option=com_docman&view=download&alias=2069-reuni-relatorio-pdf&category_slug=dezembro-2009-pdf&Itemid=30192
Universidade Federal da Bahia (2008). Projeto Pedagógico Dos Bacharelados Interdisciplinares. Recuperado de https://www.ufba.br/sites/devportal.ufba.br/files/implant_reuni.pdf
Universidade Federal da Bahia (2005/2009). Regulamento do Ensino de Graduação. Bahia. Recuperado de https://www.ufba.br/sites/devportal.ufba.br/files/REG_rev_out_091_res_09_12_2.pdf
Zorzo, Francisco; Pinho, Geise & Oliveira, Ilana (2003). Procedimentos Interdisciplinares: Pedagogia do Conceito e Pedagogia da Interação. Em VI Colóquio do Museu Pedagógico (pp. 2225-2237). Bahia, agosto de 2003. Recuperado de http://periodicos.uesb.br/index.php/cmp/article/viewFile/3175/2867
Publicades
Com citar
Descàrregues
Drets d'autor (c) 2015 Monica Lima, Denise Coutinho, Julia Freitas, Ive Dahia, Olga Amazonas, Helenira Alencar

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement 4.0.